De kern van persoonsgerichte zorg is dat een zorgverlener niet de klacht of aandoening centraal stelt, maar de persoon die de klacht presenteert, en zijn of haar wensen en behoeften. Het andere gesprek gaat over meer tijd en aandacht voor de persoonlijke context van een patiënt. Met meer aandacht voor een persoonlijke benadering, rekening houdend met laaggeletterdheid en lage gezondheidsvaardigheden.
Ook draait persoonsgerichte zorg om het actief betrekken van de patiënt bij het zoeken naar een passende oplossing voor zorg en ondersteuning. (InEen-infographic-persoonsgerichte-zorg.pdf).
Samenwerken
Geïntegreerde persoonsgerichte zorg wordt geleverd door een netwerk van professionals en organisaties uit zorg en welzijn. Samenwerking tussen deze professionals is hierbij onontbeerlijk om optimaal gebruik te maken van elkaars competenties en de noodzakelijke hulp- en zorgverlening op de juiste plek en door de juiste professional te laten plaatsvinden.
Disciplines
Daarom werken binnen ZEL de regionale beroepsorganisaties samen om GPGZ in de eerste lijn te bevorderen. De acht beroepsgroepen (psycholoog, apotheker, diëtist, ergotherapeut, fysiotherapeut, logopedist, oefentherapeut, huisarts) zijn via de verschillende adviseurs (GGZ, paramedisch, farmaceutisch en (algemeen) medisch) bij ZEL vertegenwoordigd:
- GGZ adviseur: Marleen Heijsteeg
- Paramedisch adviseur: Nic van Paassen
- Farmaceutisch adviseur: vacature
- Aandachtsfunctionaris Persoonsgerichtezorg (voormalig huisarts), Natasja van den Ende.
Daarnaast werkt ZEL intensief samen met onder andere de ziekenhuizen, welzijnsorganisaties en gemeenten.
Hieronder vindt u enkele gespreksinstrumenten. De gespreksinstrumenten zijn slechts een hulpmiddel bij het voeren van het andere gesprek, bij de keuze van het instrument is het van belang om te kijken of deze aansluit bij de patiënt én of deze ook prettig werkt voor u.
Gespreksinstrumenten
- Gespreksinstrument Positieve Gezondheid – Machteld Huber
Mensen zijn niet hun aandoening. Toch focussen we doorgaans wel op. Alle aandacht gaat uit naar hun klachten en gezondheidsproblemen, en hoe we die kunnen oplossen. Positieve Gezondheid kiest een andere invalshoek. Het accent ligt niet op ziekte. Maar op mensen zelf, op hun veerkracht en op wat hun leven betekenisvol maakt. Positieve Gezondheid - Institute for Positive Health (iPH)
Positieve Gezondheid is een bredere kijk op gezondheid, uitgewerkt in zes dimensies. Met die bredere benadering draag je bij aan het vermogen van mensen om met de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen in het leven om te gaan. Én om zo veel mogelijk eigen regie te voeren.
Het gespreksinstrument wordt ook wel ‘het spinnenweb’ genoemd. Met dit instrument kunt u samen met de patiënt zes aandachtsgebieden scoren. Vervolgens kan de patiënt kiezen op welk gebied hij/zij veranderingen wil aanbrengen en samen met u kijken wat ervoor nodig is om dat te realiseren. Dit instrument kan ook voorafgaand aan het consult door de patiënt worden ingevuld.
De diverse varianten van het spinnenweb (o.a. voor volwassenen, kinderen, jongeren en in vereenvoudigde taal) zijn te vinden op:
Jouw Positieve Gezondheid – MijnPositieveGezondheid.nl
Daar kunt u ook de papieren versie van de variant in eenvoudige taal en het begeleidingsdocument voor zorgprofessionals downloaden.
Het spinnenweb is een hulpmiddel om in gesprek te komen met de patiënt. Daarnaast geeft het inzicht aan zowel patiënt als zorgverlener hoe de persoon zichzelf scoort op de verschillende aandachtsgebieden. Het is aan de patiënt om aan te geven op welke zaken hij of zij verder zou willen ingaan.
Bij het bespreken van het ingevulde spinnenweb zou u onderstaande vragen kunnen stellen aan de patiënt:- Wat zie je, wat valt je op?
- Is er iets wat je zou willen veranderen?
- Kun je daar woorden aan geven?
- Welke eerste stap zou je kunnen zetten in die richting?
- Met wie kun je die veranderwens en die eerste stap delen?
- De drie goede vragen: ondersteunend aan het Samen Beslissen
Uit onderzoek door Patiëntenfederatie Nederland blijkt dat vrijwel alle patiënten (94%) samen met hun (huis)arts willen beslissen (meldactie augustus 2017). De belangrijkste reden die mensen noemen, is dat het over hun eigen lijf en leven gaat. De drie goede vragen kunnen de patiënt helpen om de juiste vragen te stellen aan hun zorgverlener en daarmee het Samen Beslissen te ondersteunen. - Wat er toe doet – Harteraad
Met de 4 eenvoudige stappen van ‘Wat er toe doet’ kunnen patiënten bepalen wat er voor hen belangrijk is in het leven, welk doel ze hierbij hebben en wat ze nodig hebben om dit te kunnen bereiken. Dit instrument kan ook voorafgaand aan het consult door de patiënt worden ingevuld. - Zelfmanagement-baas-eigen-gezondheid patiëntenkaart – Vilans
Deze gesprekskaart met foto’s is geschikt voor patiënten met een chronische ziekte of beperking in combinatie met lagere gezondheidsvaardigheden, cognitieve problemen en laag geletterdheid. Tijdens het consult kan de patiënt aanwijzen over welke aandachtsgebieden hij/zij het wil hebben. De gesprekskaart kan door de patiënt ook gebruikt worden ter voorbereiding op het consult. - Het 4 domeinen model (4D-model)
Het 4 domeinen model is een praktisch instrument dat samen met de betrokkene wordt ingevuld. Het samen invullen is één van de belangrijkste interventies die met het instrument kunnen worden gedaan. Een andere is het laten prioriteren door de betrokkene zelf waarmee hij aan de slag wil gaan en het maken van een gezamenlijk plan daartoe. - Gesprekskaart voor patiënten met beperkte gezondheidsvaardigheden
Deze gesprekskaart van Pharos is voor iedereen die bij de zorgverlener op het consult komt. Het ondersteunt het gesprek met de patiënt. - Ziektelastmeter (CAHAG)
De ziektelastmeter is een gespreksinstrument van CAHAG, waarbij patiënt en zorgverlener door visualisatie van o.a. de ervaren symptomen en gedrag méér inzicht krijgen in de gezondheid van de patiënt en ondersteund worden in het samen beslis gesprek.
Toolboxen
- Toolbox module positieve gezondheid 2023
- Toolbox module Keuzehulpen 2023
- Toolbox module Samen Beslissen 2022
- Toolbox module Laaggeletterdheid 2022
- Toolbox module Eenvoudige Communicatie 2022
- Toolbox module Leefstijl 2022
- NDF Toolkit Persoonsgerichte diabeteszorg (diabetesfederatie.nl)
Overige informatie en links
- Z-scan
Bent u als zorgverlener of als team voldoende gericht op zelfredzaamheid en zelfmanagement? Zijn er voor u als individu of als team verbeterpunten in de ondersteuning van zelfmanagement? Om hier achter te komen is er de zogenaamde ‘Z-scan’: zelfdiagnose zelfmanagementondersteuning.
De Z-scan is een uitgebreide vragenlijst waarmee u uzelf en de zorgorganisatie evalueert. Het resultaat van de scan is een spinnenwebdiagram dat aanknopingspunten biedt om ondersteuning van zelfmanagement in de eigen praktijk te verbeteren.
Bron: Inleiding Z-scan en Ineen - Persoonsgerichte zorg Vilans
- Stappenplan gezamenlijke besluitvorming
Dit is een cyclisch stappenplan om samen met de patiënt te komen tot gezamenlijke besluitvorming. Het plan beschrijft de 4 stappen waarin u als zorgverlener met uw patiënt kunt komen tot doelen en afspraken. De stappen zijn: (1) Agenda bepalen, (2) Exploreren, (3) Keuzeproces toelichten en (4) Uitvoeren.
De informatie uit dit stappenplan wordt ook nog uitgelegd in dit filmpje.
MijnBlik
Op de website MijnBlik (saxiongroep.nl) zijn gesprekshulpen te vinden waarmee patiënten zich kunnen voorbereiden op het gesprek met de zorgverlener. Primair zijn deze gesprekshulpen gericht op patiënten met COPD en hartfalen, echter, ook voor veel andere patiënten zijn het bruikbare hulpmiddelen.
Zo zijn onderwerpen die aan bod komen:
Ik wil...
- vertellen wat me nu bezighoudt.
- weten welke vragen ik kan stellen tijdens het gesprek.
- meepraten over de zorg of behandeling.
- de toekomst bespreken.
Gezondheidsvaardigheden zijn de vaardigheden van mensen om informatie over gezondheid te verkrijgen, te begrijpen, te beoordelen en te gebruiken bij het nemen van gezondheidsgerelateerde beslissingen.
Er zijn drie typen van vaardigheden:
- Functioneel (basisvaardigheden): zoals lezen en schrijven, rekenen, zoeken op internet
- Interactief of communicatief: zoals begrijpend lezen, abstract denken, hoofd- van bijzaken scheiden, reflecteren
- Kritisch: zoals toepassen van informatie, ordenen, vooruitdenken, prioriteiten stellen
Het niveau van gezondheidsvaardigheden kan deels afhangen van het opleidingsniveau, maar ook hoger opgeleiden kunnen moeite hebben met medische informatie. Volgens een berekening van onderzoeksinstituut Nivel heeft in totaal zo’n 36,4 procent van de volwassenen in Nederland beperkte gezondheidsvaardigheden.
Kijk voor meer informatie op de website van Pharos, expertisecentrum en de Alliantie Gezondheidsvaardigheden.
Laaggeletterdheid
De mate waarin iemand kan lezen, schrijven en rekenen bepalen voor een groot deel de gezondheidsvaardigheden. Laaggeletterden hebben namelijk moeite met alle drie de typen vaardigheden zoals hierboven genoemd. Communiceren over gezondheid en adviezen goed toepassen, is voor deze groep lastig. Kijk voor meer informatie op de website van Stichting Lezen & Schrijven.
Hulp nodig?
Heeft u vragen over of behoefte aan hulp om in uw praktijk aan de slag te gaan met gezondheidsvaardigheden of laaggeletterdheid? Neem dan contact op met Antoinet Smallegange, tel. 0174 – 210 440.
