Wanneer de diagnose diabetes gesteld wordt, moeten alle gegevens die nodig zijn voor een optimale zorgverlening, verzameld en geregistreerd worden, zoals complicaties, medicatie, eventuele comorbiditeit. Deze spelen allemaal een rol bij het te volgen beleid. Daarnaast is het belangrijk dat de nieuwe patiënt voldoende kennis, vaardigheden en motivatie heeft om zijn/haar eigen zelfzorg/zelfmanagement te organiseren.
Het gaat hierbij om:
Het gaat hierbij om:
- Inventarisatie
- Cardiovasculaire pathologie: myocardinfarct, angina pectoris, hartfalen, CVA/TIA en claudicatio intermittens
- Hart- en vaatziekten bij ouders, broers of zussen voor het 65e levensjaar
- Leefstijl: voedingsgewoontes, roken, alcoholgebruik en lichaamsbeweging
- Lichamelijk onderzoek met o.a. BMI, eventueel middelomtrek, bloeddruk en voetonderzoek
- Oogonderzoek: de ogen moeten binnen drie maanden na het stellen van de diagnose zijn beoordeeld.
Hb is een afkorting van hemoglobine. Dat is de kleurstof in rode bloedcellen, die zorgt voor vervoer van zuurstof. Rode bloedcellen komen tijdens hun verblijf in het bloed glucose tegen. Hoe hoger de bloedglucose, hoe meer daarvan aan hemoglobine plakt.
Rode bloedcellen hebben een levensduur van 2-3 maanden. Het HbA1c (of glyHb) geeft het percentage rode cellen aan waaraan glucose is geplakt, en weerspiegelt dus het gemiddelde glucosegehalte in de voorafgaande 2-3 maanden. Bij mensen zonder diabetes is het HbA1c 20-42 millimol per mol.
De bloedglucose wordt uitgedrukt in mmol/l, en het HbA1c in mmol/mol. Hoewel er een duidelijk verband bestaat tussen het HbA1c en de gemiddelde glucosewaarden, kun je de uitslagen dus niet rechtstreeks met elkaar vergelijken. In onderstaande tabel staan de HbA1c-waarden en de daarmee overeenkomende gemiddelde glucosewaarden naast elkaar.
Hoe vaak moet het HbA1c bepaald worden?
Na diagnose zal het HbA1c bepaald worden voor risico inventarisatie. Indien de glucose nuchter en het HbA1c aan de streefwaarden voldoen, kan controle van de glucose nuchter na drie maanden plaatsvinden. Het HbA1c kan verder, in stabiele situaties, jaarlijks plaatsvinden.
Uitzondering hierop zijn de patiënten die twee tot viermaal daags insuline spuiten. Bij hen wordt geadviseerd om ieder kwartaal het HbA1c te bepalen. Reden is dat bij deze groep over het algemeen grotere schommelingen optreden in de glucosewaarden. De dagcurven zijn bij hen maatgevend voor eventuele aanpassing in de insulinedosering.
Bepaling van het HbA1c heeft vooral zin om te controleren of de beoogde glykemische instelling is behaald of om te beoordelen of een nieuwe stap in het beleid is geïndiceerd.
Hoe vaak moet de glucose nuchter bepaald worden?
Het wordt geadviseerd de glucose nuchter ieder kwartaal of half jaar (afhankelijk van de controlefrequentie) te bepalen. Indien deze waarde > 8 mmol/l is, zal opnieuw bepaling na een aantal weken plaats moeten vinden.
Blijkt bij de volgende nuchtere glucosemeting deze waarde opnieuw te hoog (> 8), dan wordt naast glucose nuchter tevens het HbA1c bepaald.
Bepaal of deze nuchtere waarde passend is bij het HbA1c dat binnen de streefwaarde was (zie ook de eerdere tabel). Wanneer de streefwaarde van het HbA1c behaald is, dan wordt de behandeling niet geïntensiveerd. Blijkt dit niet zo, gaat u het gesprek aan met de patiënt over wel of niet intensiveren van de behandeling totdat een nuchtere streefwaarde van < 8 mmol/l is bereikt.
Aandachtspunten
Een hoge nuchtere glucosewaarde bij een goed HbA1c kan worden beschouwd als een momentane uitschieter of als beginnende ontregeling. Sommige patiënten hebben echter consistent een relatief hoge nuchtere glucosewaarde terwijl het HbA1c goed is.
Een goede nuchtere glucosewaarde bij een hoog HbA1c duidt erop dat de patiënt mogelijk minder goed is gereguleerd dan de nuchtere waarde suggereert. Het verdient dan aanbeveling om naar de glucosewaarden overdag te kijken.
Let op bij mensen met een hemoglobinopathie of thalassemie waarbij soms beter van dagcurven gebruik gemaakt kan worden dan van HbA1c hoewel steeds meer laboratoria hiermee rekening houden.
Prijzen van laboratoriumbepalingen
Prijzen van diverse bepalingen zijn terug te vinden op de website van RdGG en Vlietland.
Rode bloedcellen hebben een levensduur van 2-3 maanden. Het HbA1c (of glyHb) geeft het percentage rode cellen aan waaraan glucose is geplakt, en weerspiegelt dus het gemiddelde glucosegehalte in de voorafgaande 2-3 maanden. Bij mensen zonder diabetes is het HbA1c 20-42 millimol per mol.
De bloedglucose wordt uitgedrukt in mmol/l, en het HbA1c in mmol/mol. Hoewel er een duidelijk verband bestaat tussen het HbA1c en de gemiddelde glucosewaarden, kun je de uitslagen dus niet rechtstreeks met elkaar vergelijken. In onderstaande tabel staan de HbA1c-waarden en de daarmee overeenkomende gemiddelde glucosewaarden naast elkaar.
Hoe vaak moet het HbA1c bepaald worden?
Na diagnose zal het HbA1c bepaald worden voor risico inventarisatie. Indien de glucose nuchter en het HbA1c aan de streefwaarden voldoen, kan controle van de glucose nuchter na drie maanden plaatsvinden. Het HbA1c kan verder, in stabiele situaties, jaarlijks plaatsvinden.
Uitzondering hierop zijn de patiënten die twee tot viermaal daags insuline spuiten. Bij hen wordt geadviseerd om ieder kwartaal het HbA1c te bepalen. Reden is dat bij deze groep over het algemeen grotere schommelingen optreden in de glucosewaarden. De dagcurven zijn bij hen maatgevend voor eventuele aanpassing in de insulinedosering.
Bepaling van het HbA1c heeft vooral zin om te controleren of de beoogde glykemische instelling is behaald of om te beoordelen of een nieuwe stap in het beleid is geïndiceerd.
Hoe vaak moet de glucose nuchter bepaald worden?
Het wordt geadviseerd de glucose nuchter ieder kwartaal of half jaar (afhankelijk van de controlefrequentie) te bepalen. Indien deze waarde > 8 mmol/l is, zal opnieuw bepaling na een aantal weken plaats moeten vinden.
Blijkt bij de volgende nuchtere glucosemeting deze waarde opnieuw te hoog (> 8), dan wordt naast glucose nuchter tevens het HbA1c bepaald.
Bepaal of deze nuchtere waarde passend is bij het HbA1c dat binnen de streefwaarde was (zie ook de eerdere tabel). Wanneer de streefwaarde van het HbA1c behaald is, dan wordt de behandeling niet geïntensiveerd. Blijkt dit niet zo, gaat u het gesprek aan met de patiënt over wel of niet intensiveren van de behandeling totdat een nuchtere streefwaarde van < 8 mmol/l is bereikt.
Aandachtspunten
Een hoge nuchtere glucosewaarde bij een goed HbA1c kan worden beschouwd als een momentane uitschieter of als beginnende ontregeling. Sommige patiënten hebben echter consistent een relatief hoge nuchtere glucosewaarde terwijl het HbA1c goed is.
Een goede nuchtere glucosewaarde bij een hoog HbA1c duidt erop dat de patiënt mogelijk minder goed is gereguleerd dan de nuchtere waarde suggereert. Het verdient dan aanbeveling om naar de glucosewaarden overdag te kijken.
Let op bij mensen met een hemoglobinopathie of thalassemie waarbij soms beter van dagcurven gebruik gemaakt kan worden dan van HbA1c hoewel steeds meer laboratoria hiermee rekening houden.
Prijzen van laboratoriumbepalingen
Prijzen van diverse bepalingen zijn terug te vinden op de website van RdGG en Vlietland.
Vanaf het moment dat iemand de diagnose diabetes krijgt, krijgt hij te maken met verschillende rollen. Natuurlijk die van een patiënt, waarbij het gaat om behandeling en zorg. Het draait met name om regulatie van de bloedglucosespiegel en het beperken van mogelijke complicaties. Maar daarnaast krijgt iemand met diabetes de rol van leerling: via educatie moet hij leren omgaan met diabetes.
Iemand met diabetes is in feite hoofdbehandelaar van zichzelf en direct verantwoordelijk voor zijn dagelijkse behandeling. Het vereist naast kennis en vaardigheden ook doorzettingsvermogen, aanmoediging en motivatie. De uitkomsten van diabetesbehandeling worden grotendeels bepaald door deze dagelijkse beslissingen en handelingen. Dit noemt men ook wel ‘disease management’ of ‘zelfmanagement’, zelfzorg. Voor optimale zelfzorg heeft iemand permanente educatie nodig. Educatie of voorlichting aan diabetespatiënten is meer dan alleen informatie of advies geven, het gaat vaak met name om gedragsverandering.
Klik hier voor meer informatie over het geven van voorlichting en advies.
Onderwerpen educatie
De wijze waarop iemand informatie in eerste instantie tot zich neemt en verwerkt kan verschillend zijn. De patiënt kan bv auditief, visueel of praktisch ingesteld zijn. Het is goed om de voorlichting hierop af te stemmen. Vertel, laat zien en geef materiaal mee om na te lezen. Kom tijdens consulten regelmatig terug op besproken onderwerpen (herhaling is de kracht van educatie).
Hierbij kan gebruik gemaakt worden van:
Via diabetes.org.uk kunt u informatie en voorlichtingsfilmpjes voor patiënten vinden in diverse talen
Soms is via de websites van farmacie van betreffende landen informatie te vinden bijvoorbeeld in het Pools via Novo Nordisk.
Iemand met diabetes is in feite hoofdbehandelaar van zichzelf en direct verantwoordelijk voor zijn dagelijkse behandeling. Het vereist naast kennis en vaardigheden ook doorzettingsvermogen, aanmoediging en motivatie. De uitkomsten van diabetesbehandeling worden grotendeels bepaald door deze dagelijkse beslissingen en handelingen. Dit noemt men ook wel ‘disease management’ of ‘zelfmanagement’, zelfzorg. Voor optimale zelfzorg heeft iemand permanente educatie nodig. Educatie of voorlichting aan diabetespatiënten is meer dan alleen informatie of advies geven, het gaat vaak met name om gedragsverandering.
Klik hier voor meer informatie over het geven van voorlichting en advies.
Onderwerpen educatie
De wijze waarop iemand informatie in eerste instantie tot zich neemt en verwerkt kan verschillend zijn. De patiënt kan bv auditief, visueel of praktisch ingesteld zijn. Het is goed om de voorlichting hierop af te stemmen. Vertel, laat zien en geef materiaal mee om na te lezen. Kom tijdens consulten regelmatig terug op besproken onderwerpen (herhaling is de kracht van educatie).
Hierbij kan gebruik gemaakt worden van:
- www.diep.info
- www.thuisarts.nl
- Instructievideo’s voor patiënten: Dit is een praktische webpagina om zorgverleners te ondersteunen bij de toepassing van medische hulpmiddelen en om de patiënt digitaal (eventueel op afstand) te instrueren. Met o.a. video’s over: glucosemeters, insuline en glp1, flash glucose monitoring (FGM) en bv de I-port. De pagina zal binnenkort weer uitgebreid worden met nieuwe video’s
- Wat is diabetes, type 1/type 2, koolhydraatstofwisseling
- Doel van persoonlijk dieetadvies/diëtist
- Werking tabletten/tijdstip inname
- Hypo- en hyperglycaemie
- Invloed beweging, voeding, ziekte, stress, medicijnen
- Psychosociale effecten
- Mondzorg
- Tussen diabetes en parodontitis bestaat een wisselwerking. Enerzijds komt een verminderde mondgezondheid (xerostomie, schimmelinfecties, cariës, gingivitis en parodontitis) vaker voor bij diabetespatiënten; anderzijds leidt een verminderde mondgezondheid tot een verslechterde glucoseregulatie.
Tijdens de diabetescontroles kan besproken worden of de patiënt de tandarts en/of mondhygiënist regelmatig bezoekt en of er klachten zijn van pijn in de mond, een droge mond, veranderde smaak, slechte adem, bloedend en/of gezwollen tandvlees of losstaande gebitselementen. Geadviseerd wordt om tweemaal per jaar de mondgezondheid te laten controleren door een tandarts en/of mondhygiënist. Ook voor patiënten met een volledige gebitsprothese is regelmatig bezoek aan de tandarts en/of mondhygiënist geïndiceerd, vanwege het verhoogd risico op schimmelinfecties.
Info voor de patiënt is hier te vinden.
- Tussen diabetes en parodontitis bestaat een wisselwerking. Enerzijds komt een verminderde mondgezondheid (xerostomie, schimmelinfecties, cariës, gingivitis en parodontitis) vaker voor bij diabetespatiënten; anderzijds leidt een verminderde mondgezondheid tot een verslechterde glucoseregulatie.
- Uitleg over de late complicaties van diabetes
- Preventieve maatregelen: zelfzorg, laboratoriumcontroles, controles in de huisartsenpraktijk
- Roken
- Alcohol
- Diabetesvereniging Nederland
- Aanmelden voor de nieuwsbrief als zorgprofessional kan via info@dvn.nl o.v.v. ‘nieuwsbrief zorgprofessionals’.
- Griepvaccinatie
- Verzekering
- Rijbewijs
- Regeling eisen geschiktheid waarbij 5.2 ingaat op Diabetes maar er ook andere categorieën zijn waarmee rekening gehouden moet worden (denk aan hypertensie, hartfalen enz.)
- Bijzondere omstandigheden zoals reizen:
- diabetes paspoort
- op reis met diabetes
- Op www.vaccinatievergoeding.nl vindt u meer informatie over vergoedingen rond reizigersvaccinaties en -advies. Ook is het mogelijk om direct een afspraak te maken met een door het LCR (Landelijk Coördinatiecentrum Reizigersadvisering) erkend vaccinatiecentrum. Let op: vanaf een leeftijd boven de 60 jaar mag geen gele koortsvaccinatie meer worden gegeven. Kent u dus iemand die reisplannen heeft voor na zijn of haar pensioen? Dan is het handig om de gele koortsvaccinatie te laten halen voordat iemand 60 jaar wordt. De vaccinatie is namelijk levenslang geldig.
- Ramadan en diabetes
- Voor mensen met diabetes die mee willen doen aan de ramadan, is deze maand een bijzondere uitdaging. Tijdens ramadan verandert er veel: het dagritme, het aantal maaltijden, de hoeveelheid calorieën en koolhydraten en eventueel lichamelijke activiteit.
Als mensen met diabetes geen rekening houden met deze veranderingen, is de kans groot dat ze ontregeld raken. Dat kan veelal voorkomen worden wanneer de persoon die wil vasten en zijn zorgverlener ruim voor ramadan in gesprek gaan over een aanpak op maat. Patiënten gaan er vaak vanuit dat wanneer de zorgverlener het onderwerp ‘Diabetes en ramadan’, niet ter sprake brengt, zij zonder problemen kunnen vasten. Zorgverleners wordt daarom aangeraden om zelf het initiatief te nemen en het onderwerp te bespreken. De medicatiekaart (zie hieronder) geeft aanwijzingen hoe diabetesmedicatie veilig aangepast kan worden tijdens de Ramadan.
Informatie is te vinden op:
* NDF -> met o.a. een poster, de medicatiekaart enz.
* Huisarts-migrant
* Thuisarts.nl
* Sanofi
- Voor mensen met diabetes die mee willen doen aan de ramadan, is deze maand een bijzondere uitdaging. Tijdens ramadan verandert er veel: het dagritme, het aantal maaltijden, de hoeveelheid calorieën en koolhydraten en eventueel lichamelijke activiteit.
- Zelfcontrole
Via diabetes.org.uk kunt u informatie en voorlichtingsfilmpjes voor patiënten vinden in diverse talen
Soms is via de websites van farmacie van betreffende landen informatie te vinden bijvoorbeeld in het Pools via Novo Nordisk.
Zelfmanagement is bij diabetes een must. Uw patiënt heeft 365 dagen per jaar de chronische ziekte en slechts enkele contactmomenten per jaar.
De rest van het jaar heeft de patiënt zelf de regie zover ze dat kunnen en willen. Maar wat kan of wil de patiënt? Hoe schat u dat in? Het pilotenmodel van de Diabetesvereniging Nederland kan hierbij helpen.
Persoonsgerichte zorg bestaat verder niet zonder het goede gesprek. Het NDF gespreksmodel met het jaargesprek kan richting geven aan het gesprek. Het gespreksmodel bestaat uit een 4-stappen-aanpak. Met de consultvoorbereiding door de patiënt, die vast onderdeel vormt van de werkwijze, als vertrekpunt.
Via de site begineengoedgesprek zijn tools te vinden waarmee samen met de patiënt bekeken worden welke behandeling of onderzoek het beste bij de patiënt past.
Een andere manier om een gesprek aan te gaan is met behulp van het concept positieve gezondheid van Machteld Huber. Op deze site staan tools die gebruikt kunnen worden ter ondersteuning van de patiënt.
De rest van het jaar heeft de patiënt zelf de regie zover ze dat kunnen en willen. Maar wat kan of wil de patiënt? Hoe schat u dat in? Het pilotenmodel van de Diabetesvereniging Nederland kan hierbij helpen.
Persoonsgerichte zorg bestaat verder niet zonder het goede gesprek. Het NDF gespreksmodel met het jaargesprek kan richting geven aan het gesprek. Het gespreksmodel bestaat uit een 4-stappen-aanpak. Met de consultvoorbereiding door de patiënt, die vast onderdeel vormt van de werkwijze, als vertrekpunt.
Via de site begineengoedgesprek zijn tools te vinden waarmee samen met de patiënt bekeken worden welke behandeling of onderzoek het beste bij de patiënt past.
Een andere manier om een gesprek aan te gaan is met behulp van het concept positieve gezondheid van Machteld Huber. Op deze site staan tools die gebruikt kunnen worden ter ondersteuning van de patiënt.
Bij de basisverzekering heeft iemand een verplicht eigen risico. Op dit moment bedraagt dit eigen risico 385 euro. Tot dit bedrag betaalt iemand alle zorgkosten die gemaakt worden zelf, mits deze onder de basisverzekering vallen. Voor aanvullende verzekeringen geldt geen eigen risico. Voor sommige zorg wordt geen eigen risico betaald.
Dit geldt voor:
Wat wel onder het eigen risico valt, bijvoorbeeld:
Bij de ziektekostenverzekeraar kan geïnformeerd worden hoeveel iets precies kost. Op de site van zorgwijzer.nl zijn de huidige regels te vinden m.b.t. de vergoeding.
Dit geldt voor:
- huisartsenbezoek: de controles die in de huisartsenpraktijk plaatsvinden,
- de griepprik,
- wijkverpleging: wanneer iemand hulp nodig heeft voor bv het meten van een dagcurve of het spuiten van insuline,
- podotherapeut: wanneer bij iemand een zorgprofiel vastgesteld moet worden.
Wat wel onder het eigen risico valt, bijvoorbeeld:
- medicijnen,
- laboratoriumbepalingen,
- fundusfoto: de foto die eenmaal per twee of drie jaar van de ogen worden gemaakt,
- bezoek aan het ziekenhuis, bv oogarts, specialist,
- bepalingen in de huisartsenpraktijk zoals een Holter (kleine draagbare recorder die een continue registratie van het hartritme maakt waardoor hartritmestoornissen kunnen worden gezien). Hierbij wordt de beoordeling namelijk door een externe partij (dus door iemand buiten de praktijk) gedaan.
Bij de ziektekostenverzekeraar kan geïnformeerd worden hoeveel iets precies kost. Op de site van zorgwijzer.nl zijn de huidige regels te vinden m.b.t. de vergoeding.
Klik hier om terug te keren naar de begin pagina van het diabetes protocol
